Nên bổ sung sắt cho trẻ trong bao lâu để không gây thừa sắt hay táo bón? Thời gian bổ sung sắt theo độ tuổi và tình trạng sức khỏe của bé?
Sắt là vi chất không thể thiếu cho quá trình tạo máu, vận chuyển oxy và phát triển toàn diện ở trẻ nhỏ. Tuy nhiên, nên bổ sung sắt cho trẻ trong bao lâu là câu hỏi mà rất nhiều phụ huynh băn khoăn. Đặc biệt khi không phải bé nào cũng có nhu cầu giống nhau.
1. Vì sao phải bổ sung sắt đúng thời điểm và đủ liệu trình?
Khác với các loại vitamin dễ đào thải, sắt là khoáng chất nếu bổ sung dư thừa có thể gây táo bón, tích tụ, thậm chí ảnh hưởng gan. Nhưng nếu thiếu thì hậu quả cũng không kém: trẻ mệt mỏi, chậm tăng cân, xanh xao, kém tập trung, chậm phát triển trí tuệ.
Chính vì vậy, việc bổ sung sắt không thể tùy tiện, càng không thể ngắt quãng hay quá ngắn hạn.
2. Nên bổ sung sắt cho trẻ trong bao lâu là đủ?
2.1. Đối với bổ sung sắt dự phòng
Bổ sung sắt dự phòng là cách bổ sung sắt cho trẻ khi chưa có dấu hiệu thiếu sắt. Hành động kịp thời này giúp nhằm ngăn ngừa tình trạng thiếu sắt. Thời gian bổ sung dự phòng sẽ phụ thuộc vào từng đối tượng cụ thể:
- Trẻ sơ sinh sinh non, nhẹ cân: Đây là nhóm đối tượng có lượng sắt dự trữ từ mẹ rất thấp. Trẻ cần được bổ sung sắt từ 2-4 tuần sau sinh và kéo dài đến 12 tháng tuổi. Liều lượng sẽ do bác sĩ chỉ định dựa trên cân nặng và tình trạng sức khỏe của bé.
- Trẻ bú mẹ hoàn toàn hoặc một phần: Lượng sắt trong sữa mẹ không đủ đáp ứng nhu cầu tăng cao của trẻ từ 4-6 tháng tuổi. Vì vậy, Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ khuyến cáo nên bổ sung 1mg sắt nguyên tố/kg cân nặng/ngày cho trẻ bú mẹ hoàn toàn hoặc một phần từ 4 tháng tuổi cho đến khi trẻ bắt đầu ăn dặm với đủ lượng sắt từ thực phẩm (thường khoảng 6 tháng tuổi).
- Trẻ ăn dặm: Khi trẻ bắt đầu ăn dặm từ 6 tháng tuổi, sắt cần được bổ sung qua thực phẩm. Cha mẹ cần xây dựng cho con chế độ ăn đa dạng. Đặc biệt, ưu tiên các thực phẩm giàu sắt như thịt đỏ, gan, trứng, các loại đậu. Nếu chế độ ăn không đủ, trẻ vẫn cần bổ sungsắt theo chỉ định của bác sĩ.
2.2. Đối với bổ sung sắt điều trị
Khác với bổ sung dự phòng, bổ sung sắt điều trị chỉ được thực hiện khi trẻ đã được chẩn đoán thiếu máu thiếu sắt. Việc tự ý bổ sung mà không có chỉ định của bác sĩ có thể gây thừa sắt. Từ đó, dẫn đến các tác dụng phụ không mong muốn.
Thời gian điều trị thiếu máu thiếu sắt thường kéo dài:
- Giai đoạn điều chỉnh hemoglobin: Kéo dài khoảng 2 – 4 tuần. Sau khi bổ sung sắt, nồng độ hemoglobin trong máu của trẻ sẽ tăng dần và trở về mức bình thường.
- Giai đoạn bổ sung sắt dự trữ: Kéo dài thêm 2-3 tháng sau khi nồng độ hemoglobin đã ổn định. Đây là giai đoạn cực kỳ quan trọng để lấp đầy kho dự trữ sắt của cơ thể. Sau đó giúp trẻ không bị thiếu sắt trở lại.
Tổng thời gian bổ sung sắt điều trị thường là 3-6 tháng tùy thuộc vào mức độ thiếu sắt của trẻ. Trong suốt quá trình này, trẻ cần được tái khám định kỳ để đánh giá hiệu quả điều trị và điều chỉnh liều lượng nếu cần. Bác sĩ sẽ là người quyết định khi nào có thể ngừng bổ sung sắt.
Đọc thêm: Khi nào cần bổ sung sắt cho bé: Dấu hiệu và lời khuyên
3. Dấu hiệu nhận biết trẻ cần bổ sung sắt và khi nào nên ngừng?
Để biết con có cần bổ sung sắt hay không, cha mẹ nên chú ý đến các dấu hiệu sau:
- Trẻ xanh xao, niêm mạc nhợt nhạt: Đặc biệt ở lòng bàn tay, vành mắt dưới.
- Mệt mỏi, kém tập trung, biếng ăn.
- Chậm tăng cân, chậm phát triển chiều cao.
- Hay ốm vặt, dễ mắc các bệnh nhiễm trùng.
- Móng tay giòn, dễ gãy.
Nếu có các dấu hiệu trên, đưa con đi thăm khám và làm xét nghiệm. Bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị cụ thể về liều lượng và thời gian bổ sung.
4. Khi nào nên ngừng bổ sung sắt?
- Khi đã hoàn thành liệu trình dự phòng: Đối với trẻ bú mẹ, khi trẻ đã bắt đầu ăn dặm và có thể nhận đủ sắt từ thực phẩm.
- Khi đã hoàn thành liệu trình điều trị: Sau 3-6 tháng điều trị, các chỉ số máu của trẻ (đặc biệt là hemoglobin và ferritin) đã trở về mức bình thường và ổn định.
- Tuyệt đối không ngừng bổ sung sắt giữa chừng khi chưa có sự đồng ý của bác sĩ, ngay cả khi trẻ đã có dấu hiệu khỏe hơn. Việc này có thể làm tình trạng thiếu sắt tái phát.
5. Bổ sung sắt đúng cách và an toàn
Ngoài việc tuân thủ thời gian bổ sung, cha mẹ cần lưu ý một số nguyên tắc sau:
- Tuân thủ liều lượng: Luôn cho trẻ uống đúng liều theo chỉ định của bác sĩ. Thừa sắt cũng nguy hiểm không kém thiếu sắt.
- Thời điểm uống sắt: Tốt nhất là cho trẻ uống vào buổi sáng, trước bữa ăn 30-60 phút để hấp thu tối ưu. Nếu trẻ bị khó chịu dạ dày, có thể uống sau ăn.
- Kết hợp vitamin C: Vitamin C giúp tăng cường hấp thu sắt. Nên cho trẻ uống sắt cùng với nước cam, nước chanh hoặc các thực phẩm giàu vitamin C.
- Tránh các chất ức chế hấp thu: Không cho trẻ uống sắt cùng lúc với sữa, trà, cà phê hoặc các thực phẩm giàu canxi. Nên uống cách nhau ít nhất 2 giờ.
- Theo dõi tác dụng phụ: Quan sát xem trẻ có bị táo bón, buồn nôn hoặc phân đen hay không. Nếu có, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để điều chỉnh.
Tóm lại, nên bổ sung sắt cho trẻ trong bao lâu phụ thuộc vào mục đích là dự phòng hay điều trị, và cần tuân thủ nghiêm ngặt theo hướng dẫn của bác sĩ. Việc theo dõi sức khỏe, chế độ ăn của con và thăm khám định kỳ là chìa khóa để đảm bảo trẻ phát triển toàn diện và khỏe mạnh.
