Sắt là vi chất cực kỳ quan trọng với sự phát triển toàn diện của trẻ sơ sinh. Thiếu sắt có thể dẫn thiếu máu, chậm phát triển, ảnh hưởng đến khả năng học hỏi sau này. Vậy cách bổ sung sắt cho trẻ sơ sinh như thế nào là đúng khoa học, an toàn và hiệu quả nhất? Hãy theo dõi và tìm lời giải đáp cùng Glucankid nhé!
1. Vì sao sắt lại đặc biệt quan trọng với trẻ sơ sinh?
Sắt đóng vai trò trung tâm trong nhiều chức năng sinh học của cơ thể, đặc biệt là ở giai đoạn sơ sinh:
- Hình thành Hemoglobin: Sắt là thành phần chính của hemoglobin, protein trong hồng cầu. Nhiệm vụ chính là vận chuyển oxy từ phổi đến khắp các tế bào và mô trong cơ thể bé. Từ đó, đảm bảo các cơ quan hoạt động hiệu quả.
- Phát triển não bộ: Sắt tham gia vào quá trình myelin hóa. Đây là quá trình hình thành lớp vỏ bọc myelin quanh các sợi thần kinh, giúp tăng tốc độ truyền dẫn xung thần kinh. Thiếu sắt sẽ ảnh hưởng đến phát triển nhận thức, trí nhớ và khả năng học tập của trẻ.
- Tăng trưởng thể chất: Trẻ sơ sinh có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong cuộc đời. Sắt cần thiết cho quá trình sản xuất năng lượng, tổng hợp DNA và sự phân chia tế bào. Đồng thời hỗ trợ quá trình phát triển của xương, cơ và các mô khác trong cơ thể.
- Hệ miễn dịch khỏe mạnh: Sắt rất cần thiết cho hoạt động của các tế bào miễn dịch. Bao gồm tế bào lympho T, tế bào B và đại thực bào. Chúng giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus.
- Ngăn ngừa thiếu máu: Thiếu sắt là nguyên nhân phổ biến nhất gây thiếu máu ở trẻ em trên toàn thế giới. Thiếu máu có thể biểu hiện qua da xanh xao, mệt mỏi, biếng ăn, khó thở. Kéo dài sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ. Bổ sung sắt giúp ngăn ngừa thiếu máu, giúp trẻ đủ năng lượng và sức khỏe để phát triển.
2. Nhu cầu sắt của trẻ theo từng giai đoạn
Ở từng giai đoạn phát triển, nhu cầu sắt của trẻ sẽ khác nhau tùy vào tốc độ tăng trưởng và hoàn thiện cơ thể. Theo khuyến cáo từ Bộ Y tế Canada, lượng sắt cần thiết mỗi ngày cho trẻ theo từng độ tuổi như sau:
- Trẻ từ 7 đến 12 tháng tuổi: 11mg/ngày.
- Trẻ từ 1 đến 3 tuổi: 7mg/ngày.
- Trẻ từ 4 đến 8 tuổi: 10mg/ngày.
- Trẻ từ 9 đến 13 tuổi: 8mg/ngày.
- Trẻ từ 14 đến 18 tuổi: bé trai cần 11mg/ngày, bé gái cần 15mg/ngày.
Thông thường, trẻ hấp thu sắt từ nguồn dự trữ trong thai kỳ, sữa mẹ và thực phẩm ăn hàng ngày. Tuy nhiên, một số trường hợp đặc biệt, trẻ cần bổ sung sắt trực tiếp để đủ cho sự phát triển của cơ thể.
3. Cách bổ sung sắt cho trẻ sơ sinh
Việc bổ sung sắt cần dựa trên tình trạng cụ thể của bé và lời khuyên từ bác sĩ.
3.1. Bổ sung sắt qua sữa mẹ (Đối với trẻ bú mẹ)
Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất. Dù hàm lượng sắt trong sữa mẹ không cao, nhưng lại có khả năng hấp thu rất tốt. Để đảm bảo bé nhận đủ sắt qua sữa mẹ, mẹ cần:
- Ăn uống đầy đủ, cân bằng: Bổ sung các thực phẩm giàu sắt vào chế độ ăn của mẹ như thịt đỏ (bò, lợn, gà), trứng, đậu, rau xanh đậm (rau bina), ngũ cốc nguyên hạt.
- Uống bổ sung sắt (nếu cần): Nếu mẹ bị thiếu máu thiếu sắt, bác sĩ có thể kê đơn bổ sung sắt cho mẹ.
3.2. Bổ sung sắt qua thực phẩm ăn dặm
Khi bé sẵn sàng cho giai đoạn ăn dặm, đây là thời điểm lý tưởng để bổ sung sắt từ thực phẩm:
- Ngũ cốc tăng cường sắt: Đây là lựa chọn đầu tiên và phổ biến nhất. Hãy chọn loại ngũ cốc dành riêng cho trẻ sơ sinh được tăng cường sắt.
- Thịt đỏ nghiền nhuyễn: Thịt bò, thịt lợn, thịt gà – nguồn cung cấp sắt heme dồi dào. Hãy bắt đầu với lượng nhỏ, nghiền thật mịn.
- Lòng đỏ trứng: Giàu sắt và nhiều dưỡng chất khác. Đảm bảo trứng được nấu chín kỹ.
- Các loại đậu và đỗ: Đậu lăng, đậu Hà Lan, đậu phụ (đã qua chế biến an toàn cho trẻ) là nguồn sắt non-heme.
- Rau xanh đậm: Rau bina, bông cải xanh, cải xoăn… chứa sắt non-heme.
- Kết hợp Vitamin C: Để tăng cường khả năng hấp thu sắt non-heme từ thực vật, hãy cho bé ăn kèm với các loại trái cây hoặc rau củ giàu vitamin C. Ví dụ như: cam, quýt, dâu tây, kiwi, cà chua, khoai tây.
3.3. Bổ sung sắt qua thực phẩm bổ sung (Theo chỉ định của bác sĩ)
Trong một số trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc hoặc thực phẩm chức năng phù hợp. Cách bổ sung sắt cho trẻ sơ sinh này thường xảy ra với:
- Trẻ sinh non, nhẹ cân.
- Trẻ thiếu máu thiếu sắt được chẩn đoán.
- Trẻ không nhận đủ sắt từ chế độ ăn uống hoặc sữa công thức.
4. Những lưu ý quan trọng trong cách bổ sung sắt cho trẻ sơ sinh
Dưới đây là những lưu ý quan trọng khi bổ sung sắt cho trẻ sơ sinh, giúp đảm bảo an toàn và hiệu quả:
4.1. Tham khảo ý kiến bác sĩ
Bổ sung sắt cho trẻ sơ sinh không nên tự ý thực hiện khi chưa có chỉ định từ bác sĩ hoặc chuyên gia. Thừa sắt có thể gây ngộ độc, rối loạn tiêu hóa và nhiều tác dụng phụ nguy hiểm. Vì vậy, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám và làm xét nghiệm nếu nghi ngờ con bị thiếu sắt.
4.2. Xác định đúng nhu cầu sắt của trẻ
Mỗi nhóm trẻ có nhu cầu bổ sung sắt khác nhau. Trẻ sinh non hoặc nhẹ cân thường phải bổ sung sớm hơn, ngay từ 2 tuần tuổi. Trẻ mẹ hoàn toàn có thể cần bổ sung sắt từ khoảng 4 tháng tuổi.
Đối với trẻ dùng sữa công thức, nếu sản phẩm đã được tăng cường sắt thì có thể không cần bổ sung thêm. Ngoài ra, trẻ có dấu hiệu thiếu máu cần được xét nghiệm máu để chẩn đoán và chỉ định liều lượng phù hợp.
4.3. Chọn dạng bổ sung phù hợp
Sắt cho trẻ sơ sinh thường có dạng dung dịch nhỏ giọt hoặc siro giúp dễ uống và dễ định liều. Cha mẹ nên lựa chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, đã được kiểm định an toàn. Đồng thời nên kiểm tra mùi vị để tránh gây khó chịu cho trẻ khi uống.
4.4. Thời điểm và cách uống sắt
Sắt nên cho trẻ uống khi bụng đói, tốt nhất là trước bữa ăn 30–60 phút hoặc sau ăn 2 giờ để tăng khả năng hấp thu. Buổi sáng là thời điểm lý tưởng vì ít gây kích ứng tiêu hóa.
Hướng dẫn cách bổ sung sắt cho trẻ sơ sinh đúng cách, an toàn, hiệu quả. Khi nào cần bổ sung sắt cho bé? Liều lượng và những lưu ý mẹ cần biết.
Cũng có thể kết hợp cho trẻ uống sắt kèm vitamin C (theo chỉ định) để cải thiện hấp thu. Tránh cho trẻ uống sắt cùng lúc với sữa, canxi hoặc kẽm vì có thể cản trở quá trình hấp thu.
4.5. Theo dõi tác dụng phụ khi bổ sung sắt
Trong quá trình bổ sung sắt, cha mẹ nên quan sát các biểu hiện bất thường ở trẻ. Phân màu đen hoặc xanh sẫm là hiện tượng bình thường.
Tuy nhiên, nếu trẻ bị táo bón, tiêu chảy, buồn nôn kéo dài thì cần thông báo cho bác sĩ. Nếu trẻ có các dấu hiệu nghiêm trọng như nôn trớ nhiều, đau bụng, sốt, phát ban thì phải ngừng và đưa trẻ đi khám.
Cách bổ sung sắt cho trẻ sơ sinh cần dựa vào tình trạng sức khỏe, chế độ ăn và nhu cầu phát triển của bé. Mẹ không nên tự ý bổ sung mà nên tham khảo ý kiến bác sĩ. Đặc biệt với trẻ sinh non, nhẹ cân hoặc có nguy cơ thiếu sắt cao. Việc bổ sung đúng và đủ giúp trẻ phát triển khỏe mạnh, phòng ngừa thiếu máu và hỗ trợ phát triển trí tuệ tối ưu.
