Nhiều ba mẹ khi thấy con biếng ăn, chậm lớn hoặc hay ốm vặt thường nghĩ ngay đến việc bổ sung kẽm. Tuy nhiên, một câu hỏi lớn đặt ra là có nên tự ý bổ sung kẽm cho bé hay không? Đây là một vấn đề quan trọng, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Bài viết này của Glucankid sẽ giúp bạn có câu trả lời chính xác nhất.
1. Thiếu kẽm và thừa kẽm: Hai mặt đối lập nhưng đều nguy hiểm
Kẽm là vi chất thiết yếu, nhưng cả thiếu và thừa đều gây hại cho trẻ:
- Thiếu kẽm: Dẫn đến biếng ăn, chậm lớn, suy giảm miễn dịch, dễ ốm vặt, rụng tóc, tiêu chảy kéo dài… Tình trạng thiếu kẽm kéo dài sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ.
- Thừa kẽm: Thừa kẽm cũng nguy hiểm không kém. Khi kẽm được bổ sung quá liều, cơ thể không thể đào thải hết, dẫn đến tích tụ và gây ra các tác dụng phụ như:
+ Rối loạn tiêu hóa: Buồn nôn, nôn mửa, đau bụng, táo bón,…
+ Tương tác với các vi chất khác: Thừa kẽm làm giảm hấp thu sắt và đồng, gây thiếu máu thiếu sắt và các vấn đề sức khỏe khác.
+ Suy yếu miễn dịch: Bổ sung kẽm quá liều trong thời gian dài có thể làm suy yếu hệ miễn dịch thay vì tăng cường.
Chính vì những nguy cơ trên, việc bổ sung kẽm không đúng cách có thể “lợi bất cập hại”. Ba mẹ cần cân nhắc thật ký có nên tự ý bổ sung kẽm cho bé không trước khi đưa ra quyết định.
2. Có nên tự ý bổ sung kẽm cho bé không?
Câu trả lời chắc chắn là không. Việc tự ý mua và cho bé uống kẽm mà không có chỉ định của bác sĩ tiềm ẩn nhiều rủi ro:
- Chưa chắc bé đã thiếu kẽm: Các triệu chứng như biếng ăn, chậm lớn có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau (thiếu vitamin B, lysine, hoặc các vấn đề tiêu hóa…). Chỉ dựa vào các dấu hiệu bên ngoài, cha mẹ khó có thể kết luận chính xác.
- Sai liều lượng: Nhu cầu kẽm của trẻ thay đổi theo từng độ tuổi và tình trạng sức khỏe cụ thể. Liều bổ sung kẽm điều trị (khi đã thiếu hụt) khác hoàn toàn với liều dự phòng. Việc tự ý cho bé uống liều cao hoặc kéo dài có thể gây thừa kẽm.
- Chọn sai loại kẽm: Các loại kẽm vô cơ (như kẽm sulfate) có khả năng hấp thu kém và dễ gây tác dụng phụ về tiêu hóa. Nếu cha mẹ tự ý mua phải những loại này, bé có thể bị táo bón, buồn nôn, và việc bổ sung không mang lại hiệu quả.
- Sai thời điểm và cách dùng: Kẽm hấp thu tốt nhất khi bụng đói, nhưng lại dễ gây kích ứng dạ dày. Hơn nữa, kẽm cạnh tranh hấp thu với sắt và canxi. Việc không nắm rõ nguyên tắc này sẽ khiến việc bổ sung kẽm trở nên vô nghĩa.
3. Phân biệt các loại kẽm và uống đúng cách để đạt hiệu quả tối ưu
Khi đã xác định được bé cần bổ sung kẽm, việc chọn đúng loại và uống đúng cách sẽ quyết định 80% hiệu quả. Hiện nay, trên thị trường, kẽm bổ sung cho bé thường tồn tại ở hai dạng chính: kẽm hữu cơ và kẽm vô cơ.
3.1. Kẽm hữu cơ
Đây là loại kẽm thường thấy dưới dạng Zinc Gluconate, Zinc Citrate, Zinc Picolinate
- Đặc điểm: Đây là dạng kẽm được các chuyên gia khuyên dùng. Kẽm được liên kết với một gốc hữu cơ, giúp cơ thể dễ dàng hấp thu và dung nạp.
- Ưu điểm: Khả năng hấp thu cao, ít gây tác dụng phụ lên hệ tiêu hóa như buồn nôn, đau bụng hay táo bón. Dạng kẽm này thường có vị ngọt nhẹ, dễ uống, phù hợp với trẻ nhỏ.
- Nhược điểm: Giá thành thường cao hơn kẽm vô cơ.
3.2. Kẽm vô cơ
Kẽm vô cơ thường thấy dưới dạng Zinc Sulfate, Zinc Oxide:
- Đặc điểm: Kẽm được liên kết với gốc vô cơ, khó hấp thu hơn so với kẽm hữu cơ.
- Ưu điểm: Giá thành rẻ, dễ mua.
- Nhược điểm: Khả năng hấp thu kém, dễ gây ra các tác dụng phụ lên đường tiêu hóa. Kẽm vô cơ thường có vị chát, khó uống.
4. Cách bổ sung kẽm để đạt hiệu quả tối ưu
Ba mẹ có thể tuân thủ quy tắc sau để đạt hiệu quả tối ưu và an toàn cho trẻ:
- Uống sau bữa ăn 30 phút: Kẽm có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày khi uống lúc đói. Tốt nhất nên cho bé uống kẽm sau bữa ăn sáng hoặc trưa khoảng 30 phút.
- Uống cách xa sắt và canxi: Kẽm, sắt và canxi cạnh tranh hấp thu với nhau. Để tránh tình trạng cản trở hấp thu, bạn nên cho bé uống cách nhau ít nhất 2 giờ. Ví dụ, bổ sung sắt vào buổi sáng và kẽm vào buổi trưa.
- Kết hợp vitamin C: Vitamin C giúp tăng cường hấp thu kẽm. Bạn có thể cho bé uống kẽm cùng với nước cam hoặc các thực phẩm giàu vitamin C.
- Thời gian bổ sung theo liệu trình: Nếu bác sĩ chỉ định, hãy tuân thủ đúng thời gian bổ sung, thường kéo dài từ 2-3 tháng. Việc bổ sung quá dài hoặc không theo liệu trình có thể gây thừa kẽm và ảnh hưởng đến sức khỏe của bé.
Tóm lại, có nên tự ý bổ sung kẽm cho bé không? Câu trả lời là không. Việc bổ sung kẽm cho trẻ cần phải có sự tư vấn và chỉ định của chuyên gia y tế. Đây là cách tốt nhất để đảm bảo đúng liều, đúng loại, đúng thời gian. Từ đó, mang lại hiệu quả tốt nhất, tránh những rủi ro không đáng có.
